Mezopotamya
Güneydoğu Anadolu'dan başlayarak, Basra Körfezine kadar uzanan, Dicle ve
Fırat nehirleri arasındaki bölgeye Mezopotamya denir. Mezopotamya Verimli
topraklara sahip olması, iklim şartlarının uygun olması gibi nedenlerden dolayı
sık sık istila ve göçlere sahne olmuş, insanlar arasındaki kültür etkileşimi
fazla olduğundan medeniyet bu bölgede gelişmiştir.
- Anadolu'ya Kafkaslar'dan
geldikleri tahmin edilmektedir.
- Kızılırmak çevresinde
kurulmuştur. Başşehirleri HATTUŞAŞ (Boğazköy)'dır.
- Hititler Suriye toprakları için
Mısır ile yaptıkları savaş sonucunda KADEŞ ANTLAŞMASINI imzaladılar. Kadeş
Antlaşması tarihte bilinen ilk antlaşmadır.
- Hititler'de asillerden oluşan
PANKUŞ denilen bir meclis vardı. Bu meclis kralın yetkilerini
kısıtlıyordu.
- Hititlerde kraldan sonra en
yetkili kişi TAVANANNA denilen kraliçeydi.
- Hititler krallarının
hayatlarını anlatan ANAL adını verdikleri yıllıkları hazırlayarak,
tarafsız TARİH YAZICILIĞI'nı başlatmışlardır.
- Hititler kayaları
düzleştirerek, tanrı kabartmaları yapmışlardır. ( İvriz ve Yazılıkaya
Kabartmaları Hititlere aittir.)
- Hititler Asurlular tarafından
yıkıldılar.
Kadeş Antlaşması
LİDYALILAR
- Bugünkü Gediz ve Menderes
ırmakları arasındaki bölgeye eski çağlarda LİDYA deniliyordu.
- Başkentleri SARDES(Sard)'dır.
- Lidyalılar ticarette
geliştiler. Tarihte PARA'yı ilk kez kullanan Lidyalılar'dır.
- Lidyalılar Efes'ten başlayıp,
Mezopotamya'daki Ninova'ya kadar uzanan KRAL YOLU'nun açılmasında etkili
oldular.
- Lidyalılara Persler son
vermiştir.
- Lidyalıların kısa zamanda
yıkılmasının sebebi, ordularının çeşitli kavimlerden toplanan ücretli
askerlerden oluşmasıdır.(Düzenli ve sürekli milli ordusunu oluşturamamıştır.)
- Anadolu M.Ö 543-333 yılları
arasında İran'da kurulan PERS İMPARATORLUĞUNUN hakimiyetinde kaldı.
- Birbirinden bağımsız SİTE
denilen şehir devletleri halinde yaşadılar. En önemli şehirleri; Ur, Uruk,
Lagaş'tır. Bu şehir devletleri ENSİ veya PATESİ denilen Rahip-krallar
tarafından yönetiliyordu.
- Çok tanrılı inanca sahip
Sümerlerin tapınaklarına ZİGGURAT denirdi.
- Mezopotamya'da evler ve
tapınaklar taş az olduğundan kerpiç ve tuğladan yapılmıştır.
- NOT: Hem bu özelliğinden hem de
sık sık istilalara uğradığından bu yapılar günümüze kadar ulaşmamıştır
- Günümüz Uygarlığının temeli
olan yazıyı (ÇİVİ YAZISI) ilk kez Sümerler bulmuştur.(MÖ. 3500)
- Tarihte İlk yazılı hukuk
kuralları Sümerler tarafından oluşturulmuştur. Bu özellikleri ile
Sümerlere dünyadaki ilk Hukuk devleti diyebiliriz.
- NOT: Lagaş Kralı URUKAGİNE
tarafından oluşturulan ilk yazılı kanunlar "fidye ve bedel"
sistemine dayanıyordu.
- Sümerlerin en önemli edebiyat
eserleri; Gılgamış Destanı, Yaradılış Destanı ve Tufan Hikayesi'dir.
- Sümerler Matematik ve
Geometrinin temellerini atnışlardır. (Dört işlemi bulmuşlar, dairenin
alanını hesaplamışlar, çarpma ve bölme cetvelleri hazırlamışlardır.)
- Sümerler astronomide de
gelişmişlerdir. (Burçları bulmuşlar, bir ayı 30, bir yılı 360 gün olarak
hesaplamışlardır.
- NOT: Dünyada ilk kez AY YILI
hesabına dayanan takvimi Sümerler bulmuşlardır.
- Son araştırmalara göre örf, adet,geleneklerine
ve dil yapılarına, kullandıkları aletlere bakılarak Sümerlerin
Mezopotamya'ya Orta Asya'dan geldikleri Türk olabilecekleri tahmin
edilmektedir.
- Akkadlar tarafından
yıkılmışlardır.
- Arap Yarımadasından
Mezopotamya'ya gelen Sami kökenli bir kavimdir.
- İlk sürekli ve düzenli orduları
kurmuşlardır. (Bu sayede kısa zamanda Mezopotamya'nın tamamına sahip
olmuşlardır.)
- Tarihte bilinen ilk büyük
imparatorluğu kurdular.
- Kurucuları SARGON, başkentleri
AGADE'dir. (Tapınaklarına da AGADE denilirdi.)
- En önemli mimari eserleri ZAFER
ANITI'dır.
.jpg)
- İlk "Mutlak Krallık"
anlayışı Babil'de ortaya çıkmıştır.
- Ünlü kralları HAMMURABİ, ilk
ANAYASA olarak bilinen "Hammurabi Kanunlarını" oluşturdu. (Bu
kanunlar Sami geleneklerinden ve Urukagine kanunlarından yararlanılarak
hazırlanmıştır.)
- "Babil Kulesi" ve
"Babil'in Asma bahçeleri" en önemli eserleridir.
- Yukarı Mezopotamya'da(Güneydoğu
Anadolu) kurulmuşlar, Toroslar ve Kapadokya'ya kadar yayılmışlardır.
- Anadolu'da ticaret kolonileri
kurdular. (KÜLTEPE'de
- Çivi yazısını Anadolu'ya
öğreterek, Anadolu'da tarih devirlerini başlattılar.
- Tüm çivi yazılı eserleri
başkentleri NİNOVA'da toplayarak, ilk KÜTÜPHANECİLİK ve ARŞİVCİLİK faaliyetini
başlattılar.
Sonraki
Dönemlerde Mezopotamya
Mezopotamya Büyük İskender'in
Persleri egemenliği altına alışına kadar Perslerin egemenliği altında olmuştur.
Daha sonra bir süre Pers imparatorluklarının egemenliği altında kalmış, daha
sonra Romalılar kuzeybatı bölümünü egemenlikleri altına almışlardır. Pers
Sasani İmparatorluğu döneminde egemenlikleri altındaki Mezopotamya'nın büyük
kısmı Del-i Iranşahr yani "İran'ın Kalbi" olarak
anılmaya başlanır ve başkent Mezopotamya'da yer alır. M.S. 7. yüzyılın erken dönemlerinde Arap halifeleri Şam'ı
kontrol altına alır ve zaman içinde Mezopotamya Arapların egemenliği altında
tekrar birleşir. Yine de bu dönemde iki vilayet şeklinde idare edilir: kuzeyde Musul başkent, güneyde Bağdat başkenttir ki Bağdat daha sonra
hilafetin de başkenti olur ve 1258 yılına kadar böyle kalır. 1508-1534 arasında Safaviler kısa bir dönem için
Mezopotamya'yı kontrolleri altına alsalar da 1535'te
Osmanlılar (Türkler) Bağdat'ı egemenlikleri altına alırlar. Osmanlı Devleti'nin
egemenliği sırasında Mezopotamya üç vilayete ayrılarak idare edilir: Musul,
Bağdat ve Basra. I. Dünya Savaşı'nın
sonunda Mezopotamya kısa bir süre için İngilizlerin yönetimine geçer ve
İngilizler bugünkü Suriye ve Irak'ı bir Haşimi yöneticiye bağlı bir devlet
olarak kurar. 1920'de
İngilizler tarafından Irak ulus devleti kurulur ki bugünkü Irak sınırlarının
yanı sıra bugünkü Kuveyt de sınırlara dahildir. Daha sonra 1961 yılında Kuveyt bağımsızlığını ilan
eder.
